Ranald MacDonald prijzen 2021 in het teken van vuur

Ranald MacDonald Prijs 2021 voor het Lytton Chinese History Museum in Canada, oeuvre prijs voor Amerikaanse vuurhistoricus Stephen J. Pyne

De Ranald MacDonald prijs 2021 is gegaan naar de wederopbouw van het door een wildbrand verwoeste Chinese History Museum in Lytton, Canada. De Amerikaanse wereldgeschiedschrijver van het vuur Stephen J. Pyne heeft bij uitzondering een oeuvreprijs gekregen voor zijn niet aflatende, baanbrekende en mooie werk over de mensheid en haar vuur. De wegens de pandemie uitgestelde prijsuitreiking zal plaatsvinden op donderdag 3 februari 2022 om 17 uur op het wereldwijde web. 

Eind juni 2021 werd in Lytton drie dagen op rij het nationale temperatuur record van 1937 verbroken. Het werd er bijna 50 °C, zo noordelijk nog nooit in de wereld vertoond. Op de vierde dag brandde het dorp af en werd daarmee voor even wereldnieuws. Maar Lytton verdient blijvende aandacht. Het gebied is het langst door mensen bewoonde in Noord-Amerika. Al 10.000 jaar wonen bij de samenkomst van twee grote rivieren de Nlaka’pamux. Tweehonderd jaar geleden kwamen er Schotse kolonisten voor bont, pakweg 160 jaar geleden Amerikanen voor goud en een jaar of 140 geleden Chinezen voor goud en de aanleg van de spoorweg door Canada. Nu zijn er nog zo’n 2500 Nlaka’pamux gevestigd en zo’n 250 mensen van Europese afkomst. De Chinese gemeenschap is verdwenen. Maar de herinnering aan de aanwezigheid daarvan werd hoog gehouden in het Chinese History Museum van Lorna Fandrich, ‘een van de fijnste kleine musea in de wereld’ en erkend cultureel erfgoed. Na de brand was daarvan alleen nog het gegevensbestand van 1600 objecten over. Lorna Fandrich besloot het museum weer op te opbouwen, waar, goed en schoon werk dat hernieuwd licht werpt op de verhoudingen tussen Azië, Europa en Noord-Amerika, dat de Ranald MacDonald prijs 2021 verdient.

Stephen J. Pyne (1949), bekend als de ‘foremost American fire historian’, was in zijn jeugd brandbestrijder op de noordflank van de Grand Canyon om zijn studie Engels te bekostigen. Hij leerde vuur niet kennen in klaslokalen maar aan den lijve, een gegeven dat al zijn werk bepaalde. Zijn eerste boek, uit 1982, over vuur in Amerika, viel op door de ongebruikelijke vorm, stijl en inhoud en is tot op de dag van vandaag een standaardwerk. Sindsdien schreef hij tientallen boeken over vuur van alle tijden in alle werelddelen, inclusief een essay over de natuurbrand van juli 2010 op de Strabrechtse Heide in Brabant. Het vuur in de wereld hangt in zijn ogen nauw samen met de trek van mensen over het aardoppervlak. Zo beschrijft hij het in Amerika als een ontmoeting van drie typen, het vuur van de natuur dat het continent vorm gaf voordat er mensen waren, het vuur dat uit Azië met de oorspronkelijke bevolking meekwam en het landschap ingrijpend veranderde, denk hierbij aan de prairies, en het vuur uit Europa dat meegenomen werd door kolonisten en zich later, verpakt in machines, een weg baande naar het westen. Wildbranden werden bestreden, het vuur van de oorspronkelijke bevolking werd als schadelijk weggezet, met alle gevolgen van dien. ‘De tragedie van vuur is niet dat wildbranden werden onderdrukt maar dat er geen gecontroleerde vuren meer werden aangestoken.’ De huidige geschiedenis van de aarde dient, in navolging van een begrip als ijstijd, beschreven te worden als een vuurtijd, een pyroceen. Pyne’s werk is zo waar, goed en schoon, dat het een Ranald MacDonald oeuvre prijs verdient. 

In een van zijn boeken beschrijft Pyne de geschiedenis van het vuur in Canada waarin de bossen in de bergen van British Columbia apart worden behandeld, waardoor de Ranald MacDonald prijzen van 2021 prachtig op elkaar aansluiten.

Website Lytton Chinese History Museum: https://lyttonchinesehistorymuseum.com

Website: https://www.stephenpyne.com

De Ranald MacDonald Prijs

Deze internationale prijs wordt jaarlijks toegekend door het bestuur van Friends of MacDonald • The Dutch Connection (FOM NL), een Nederlandse stichting zonder winstoogmerk. FOM NL is de zusterorganisatie van de Friends of MacDonald (FOM USA) en West of the Sun (FOM Japan). De stichting stelt zich ten doel het inzicht te bevorderen in de verhoudingen tussen Azië, Europa en Noord-Amerika in brede zin, in het bijzonder door werk van jonge mensen te honoreren en te stimuleren. Hoofdactiviteit is het toekennen van de Ranald MacDonald Prijs aan een eerste werk dat waar, goed en schoon is en een nieuw venster op de wereld opent, met name op de verhoudingen tussen Azië, Europa en Noord-Amerika. De prijswinnaar ontvangt een geldbedrag van 5000 euro en een speciaal voor deze prijs vervaardigd kunstwerk, een wereldbolletje in een doosje, alles gesneden van hardhout uit Azië, Europa en Noord-Amerika. Bij uitzondering kan de stichting een oeuvreprijs uitreiken. Die bedraagt 2500 euro en een vergelijkbare trofee. 

De uitreiking van de prijzen vindt traditioneel plaats op 11 oktober op een driemaster in Amsterdam, maar in het jaar 2021 zijn de prijzen aan de winnaars opgestuurd. Op 3 februari 2022, de verjaardag van Ranald MacDonald, zal op het wereldwijde web een bescheiden ceremonie worden gehouden die voor iedereen op afstand is bij te wonen. Fred Dijs, secretaris van de stichting, zal de lofrede voor Lorna Fandrich uitspreken en Guido van der Werf, hoogleraar aan de Vrije Universiteit op het gebied van de samenhang tussen de koolstofketen en het klimaat, toegespitst op ontbossing en bosbranden, de lofrede voor Steven J. Pyne. Fandrich en Pyne zullen hun dankredes uitspreken. Aansluitend is er gelegenheid om de winnaars vragen te stellen. 

Eerdere prijswinnaars

2016 - In the Light of What We Know (Farrar, Straus & Giroux, 2014), debuutroman van schrijver Zia Haider Rahman. Additionele oeuvreprijs voor Frederik L. Schodt, schrijver en vertaler in San Francisco, biograaf van Ranald MacDonald

2017 - With Our Own Hands (LM Publishers, 2015), non-fictie debuut van bioloog Frederik van Oudenhoven en etnograaf Jamila Haider. Additionele oeuvreprijs voor Hajime Narukawa, architect en ontwerper van de revolutionaire wereldkaart AuthaGraph

2018 - The Dawn of Eurasia (Penguin, 2018), non-fictie debuut van politicoloog Bruno Maçães 

2019 - De Fenix (Stichting Droom en Daad, Rotterdam & MAD Architects, Beijing, Los Angeles, Rome en Jiaxing, in wording), eerste landverhuizersmuseum van Nederland

2020 - The Journey of Belonging, A Herstory Between Time & Space (Twentyfive Media, 2020), non-fictie debuut van de Indonesische Lala Bohang (1985) en de Nederlandse Lara Nuberg (1990). Additionele oeuvreprijs voor fotograaf Stacii Samidin (1987), in het bijzonder voor zijn levenswerk Societies.